حسبان نخستین روزنامه گردشگری ایران ویژه نامه شهر جدید پردیس

به عقیده کارشناسان و مرمت گران میراث فرهنگی احداث هتل و تسهیلات گردشگری در "حریم درجه یک آتشگاه اصفهان" تخطی از ضوابط و قواعد پذیرفته شده جهانی است و هرگونه اقدامی برای زیرساخت‌های گردشگری صرفنظر از رعایت حریم و کیفیت منظر مستلزم پاسخگویی متولیان میراث فرهنگی است.

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ با اینکه احداث هتل در حریم درجه یک آتشگاه اصفهان، موافقت اعضای کمیسیون ماده 5 را درپی داشته اما به گفته کارشناسان میراث فرهنگی این اقدام هیچ توجیه منطقی ندارد چراکه  احداث هر گونه زیرساخت گردشگری بدون درنظرگرفتن حفظ منظر و بستر باستانی آتشگاه، مساوی است با سرپیچی از ضوابط و قواعد پذیرفته شده جهانی است.

 

یاغش کاظمی مدرس دانشگاه و مولف کتاب «آتشگاه اصفهان» ضمن بیان این مطلب گفت:ساخت هتل در حریم درجه یک آتشگاه یک اقدام اشتباه و مخالف همه ضوابط و قواعد پذیرفته شده جهانیِ است و باید هرچه سریعترجلوی این اقدام غیراصولی گرفته شود.

 

وی معتقد است:منظر باستانی "آتشگاه" حاصل سازگاری سیمای فرهنگی و طبیعی در طول زمان و بیانی آشکار و عمیق از درک متقابل این دو است. سازندگان بنای آتشگاهِ اصفهان، ساخته ی خود را در گرو آشتی با طبیعت و هم سو شدن با آن میدیدند به طوری‌که جدا شمردن نشانه های تاریخی از بستر طبیعی در آن نه تنها فرایند حفاظت و مرمّت، آسیب پذیر می‌کند بلکه ساختار منحصر به فرد آتشگاه و جلوه‌های طبیعی و چشم انداز این اثر تاریخی با ساخت این هتل خدشه دار خواهد شد.

 

این کارشناس ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت های تاریخی با اشاره به قدمت و سابقه بنای آتشگاه، درباره کاربری‌های این بنا در طول تاریخ گفت: «سابقه ساخت این بنا به عهد عیلامی بازمیگردد و درواقع بنایی همانند زیگورات بوده که آداب دینی رایج در آن عصر برگزار می‌شده که البته بعدها در عهد ماد،هخامنشیان از آن به عنوان تختگاهی برای اقامت شاهانه استفاده می‌کردند.

 

این درحالی است که "ابن اسفندیار" در سده ی 7 هجری نام این بنا را «قلعه آتشکوه» گفته، و "حمدالله مستوفی" در 740 هجری آن را «آتشگاه» نامیده است و چنین گفته که «بهمن بن اسفندیار در آنجا آتش خانه ساخته بود». نام «آتشگاه» همچنان بر محل و ناحیه خود باقی بود به طوری که در "عالم آرای نادری" (سده 12 هجری) هنگامی که شرح لشگر بردن "نادر شاه افشار" از دارالسلطنه ی اصفهان به لرستان، گفته میشود، از توقفِ لشگر در منزل ِ «آتشگاه» سخن به میان می آید.

 

کارشناس ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت های تاریخی، در ادامه به تشریح اصطلاح« حریم درجه یک» پرداخت و گفت: "حریم" در فرهنگ و ادب جاری ما، به فضای بیرونی چیزی گفته می‌شود که موضوع حرمت است و سبب وجود اقدامی که به تشخیص و تعیین و تحدید مکانی خاص انجامیده است. "حریم درجه یک" اثر تاریخی پس از محدوده "عرصه"، به ویژگی های منظر و ساختار طبیعی و بوم شناختی اثر معطوف است که نیازمند اهمیت و توجه به سزایی است.

 

به گفته وی، بنای "آتشگاهِ اصفهان" را باید همانند "تپه سیلک"، "کوه خواجه" و "معبد چغازنبیل" در شمار مواریث فرهنگی شکل گرفته بر کناره ی رودها و دریاچه ها دانست. بستر طبیعی، همواره شکل دهنده کانون های تمدنی با ارزش‌های والای فرهنگی است. بی تردید هرگونه اختلال در این بستر، موجب به خطر افتادن ماهیتِ نشانه های شکل گرفته بر آن است.

 

مولف کتاب آتشگاه اصفهان با تاکید بر ضوابط جهانی درباره حفظ منظر آثار تاریخی ادامه داد:در کشورهای اروپایی از سال‌های 1999 میلادی و پس از آن، توجه و تأکید به محیط و منظر پیرامون اثر مطرح شده و سیاست‌های خاصی برای برخورد با این مناظر درنظر گرفته شده است. در این سیاست ها با فرضِ آمیختگیِ اثر تاریخی با منظر و محیط خویش، جلوگیری از ساخت و ساز و ایجاد اختلال در مناظر باستانی، نخستین گام برای محافظت از اثر به شمار می‌رود.

 

عضو هیات علمی گروه هنر و معماری دانشگاه رامسر افزود:به این منظور، دامنه محافظتی مناظر باستانی از طریق شناخت حوزه نفوذ اثر تعیین می‌شود. در این راستا، تنها حضور فیزیکی آثار و شواهد در مکان کافی نیست و دید،منظر و بستر فراتر از محدوده موجودیت و استقرار اثر در حریم حفاظتی قرار می‌گیرد. این در حالی است که کلیه فعالیت های معاصر همانند توسعه، راه سازی، گردشگری و جز آن، در این طرح محافظت درنظر گرفته می شود، و طرح های توسعه بر اساس ضرورت و با توجه به رابطه متقابل منظر باستانی و نیازهای امروز است.

 

کاظمی احداث هتل در حریم درجه یک آتشگاه را تخریب منظر این اثر و تحقیر ارزش های تاریخی و فرهنگی آن دانست و افزود: بنای خشتی آتشگاه زاینده رود در جوار  باغ ها و مزارع "منظر باستانی" ِ آتشگاه و "حریم" آن را شکل داده و حریمی را به خود اختصاص داده که باید حرمت‌گزاری شود نه آنکه با ساختِ هتل چند طبقه در پیشانی منظر باستانی این اثرتاریخی را تحقیر کند.

 

با توجه به شواهد تاریخی، یکی از کسانی که این "آتشگاه" را با آتش روشن دیده، "ابن رُسته" است که در کتابِ "الاعلاق النفیسه" که حدود 290 هجری تألیف کرده شهادت میدهد که قلعه ای قدیمی در محل بوده است و دارای «آتشکده ای است که آتش آن تا به امروز روشن و پابرجاست». جالب است که "ابن رُسته" در آغاز این کتاب اصرار دارد که «آنچیزهایی که در کتابم از اوصاف غیر اصفهان آوردم، ممکن است راست یا نادرست باشد، امّا آنچه از اصفهان وصف کنم به چشم میتوان دید».